NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ THI HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁN (KỲ 1)

ThS. Nguyễn Thị Thu Hồng

Nguyễn Xuân Hướng

Trải qua hơn 10 năm thi hành Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 đã khẳng định vai trò quan trọng trong công cuộc đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường ổn định cho sự phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành BLTTHS năm 2003 cũng đã bộc lộ những vướng mắc, bất cập, tồn tại những quy định chồng chéo với các luật khác một trong số đó phải kể đến những vướng mắc, bất cập, thiếu sót trong hoạt động thi hành bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn, phần thứ năm - Một số quy định về thi hành bản án, quyết định của tòa án quy định trong BLTTHS năm 2015 tiếp tục kế thừa những quy định còn phù hợp, khắc phục căn bản những vướng mắc, bất cập đặt ra trong hoạt động thi hành bản án, quyết định của Tòa án.  Tiếp tục thể chế hóa thực hiện chủ trương cải cách tư pháp liên quan đến thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong tố tụng hình sự như: hạn chế hình phạt tử hình, chính sách miễn, giảm hình phạt tù có thời hạn. Ngoài ra còn để bảo đảm tính đồng bộ với các quy định của Luật thi hành án hình sự, Luật thi hành án dân sự về thi hành các bản án, quyết định của Tòa án trong tố tụng hình sự.

Quy định trong BLTTHS năm 2015, phần thứ năm: Một số quy định về thi hành bản án, quyết định của Tòa án gồm có 02 chương (chương XXIII và chương XXIV, 07 điều (từ điều 363 đến điều 369), giảm 05 chương, 10 điều so với BLTTHS năm 2003. Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã bỏ các điều luật quy định về: cơ quan, tổ chức có nhiệm vụ thi hành án bản án và quyết định của Tòa án; thi hành các hình phạt cụ thể, bao gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung; hoãn, tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù; quản lý người được hoãn hoặc được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù). Những nội dung sửa đổi, bổ sung, quy định mới như sau:

- Bổ sung quy định mới về việc thi hành hình phạt cảnh cáo

 Điều 364 BLTTHS năm 2015 bổ sung quy định hình phạt cảnh cáo được thi hành ngay tại phiên tòa, mặc dù sau đó bản án, quyết định vẫn có thể bị kháng cáo, kháng nghị. 

- Bổ sung quy định ủy thác thi hành án

Khoản 2 điều 364 BLTTHS năm 2015 quy định “Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được quyết định ủy thác thi hành án của Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm thì Chánh án Tòa án được ủy thác phải ra quyết định thi hành án.”

So với BLTTHS năm 2003, BLTTHS năm 2015 đã bổ sung thời hạn mà Chánh án Tòa án được ủy thác thi hành án phải ra quyết định thi hành án, quy định thời hạn chi tiết như vậy sẽ đảm bảo việc thi hành án được diễn ra đúng thơi hạn, quy định của pháp luật tránh trường hợp chậm chễ ra quyết định thi hành án.

- Quy định mới về việc giải thích, sửa chữa bản án, quyết định của Tòa án

Thực tiễn những năm qua cho thấy khá nhiều bản án, quyết định của Tòa án có nội dung không rõ ràng, dẫn đến công tác thi hành án gặp nhiều khó khăn, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân chưa được bảo vệ kịp thời, ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật, tuy nhiên, BLTTHS năm 2003 vẫn còn thiếu những quy định để khắc phục thiếu sót này. Vì vậy, điều 365 BLTTHS năm 2015 đã bổ sung điều luật mới quy định việc giải thích, sửa chữa bản án, quyết định của Tòa án - đây là những yêu cầu giải thích, sửa chữa sai sót để làm rõ hơn bản án, quyết định của Tòa án để thi hành,  theo đó:

- Chủ thể có quyền yêu cầu Tòa án giải thích, sửa chữa bản án, quyết định của Tòa án gồm: cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án dân sự, Viện kiểm sát, người bị kết án, bị hại và đương sự liên quan đến việc thi hành án;

- Thẩm quyền giải thích, sửa chữa thuộc về Thẩm phán chủ tọa phiên tòa đã ra bản án, quyết định đó; trường hợp Thẩm phán chủ tọa phiên tòa không thể thực hiện được thì việc giải thích, sửa chữa do Chánh án Tòa án đã ra bản án, quyết định đó thực hiện. 

- Bổ sung quy định mới về trách nhiệm, thời hạn trả lời kiến nghị của cơ quan thi hành án về việc xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm

Để góp phần phát hiện và khắc phục sớm những thiếu sót, vi phạm nghiêm trọng trong bản án, quyết định của Tòa án, đồng thời tăng cường vai trò của các cơ quan thi hành án, điều 366 BLTTHS năm 2015 bổ sung quy định mới về trách nhiệm và thời hạn trả lời kiến nghị xem xét lại bản án, quyết định theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, theo đó:

- Cơ quan có quyền kiến nghị Tòa án có thẩm quyền  xem xét lại bản án, quyết định theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm là cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án dân sự;

- Thời hạn trả lời kiến nghị xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm là 90 ngày kể từ ngày nhận được văn bản kiến nghị; trường hợp vụ án phức tạp thì thời hạn trả lời có thể kéo dài nhưng không quá 120 ngày kể từ ngày nhận được văn bản kiến nghị. 

(còn nữa)