BÀN VỀ VẤN ĐỀ CÓ NÊN LOẠI BỎ MỨC ÁN TỬ HÌNH TRONG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM

BÀN VỀ VẤN ĐỀ CÓ NÊN LOẠI BỎ MỨC ÁN TỬ HÌNH TRONG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Phạm Thị Lệ Quyên – Khoa Luật- ĐH Duy Tân.

          Hình phạt tử hình đã tồn tại trong Luật hình sự Việt Nam với cả ngàn năm lịch sử từ khi hình thành nhà nước, khi pháp luật chưa thành văn cho tới tận bây giờ. Dưới các triều đại phong kiến Việt Nam, hình phạt tử hình không những được coi là biểu tượng thể hiện uy quyền của nhà nước mà còn là phương tiện trả thù của người bị hại thông qua nhà nước đối với người phạm tội theo kiểu “nợ máu phải trả bằng máu”. [1]Vì vậy, hình phạt tử hình phù hợp với lòng dân, thỏa mãn đòi hỏi được trả thù và phù hợp tư tưởng đạo đức, lễ giáo của xã hội phong kiến.

           Bản án tử hình đối với một vài quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia Hồi Giáo được  xem như một lẽ tất yếu, một điều tự nhiên. Đa phần mọi người đều nghĩ rằng tội lỗi của những nhười phạm tội đều đáng để bị “giết”.   Xã hội cần tiến đến một nên văn minh, con người cần có một suy nghĩ về vấn đề này. Án tử hình suy cho cùng cũng là loại tên tội phạm ấy ra khỏi xã hội,  chúng ta đã thử làm hết cách để tách họ ra khỏi đời sống xã hội chưa hay chúng ta chọn lấy hình thức đơn giản, nhanh chóng nhất .

          Duy trì hay xóa bỏ hình phạt tử hình trong Luậthình sự là đề tài gây nhiều tranh cãi trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, xu hướng chung là hạn chế và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình. Nhìn lại việc qui định hình phạt tử hình trong Luật hình sựnước ta từ 1945 đến nay cũng đã thể hiện khuynhhướng này. Nếu Bộ luật hình sự (BLHS) 1985(Bộ luật hình sự đầu tiên của Việt Nam) sau nhiềulần sửa đổi bổ sung còn 44 điều luật qui định hình phạt tử hình thì BLHS 1999 chỉ còn qui định hình phạt tử hình ở 29 điều luật. Trước yêu cầu cải cách tư pháp theo các Nghị quyết của Đảng, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS (năm2009) đã xóa bỏ hình phạt tử hình ở các điều luật qui định 8 tội phạm [2].

          Từ những quy định của pháp luật được áp dụng vào thực tế qua một khoảng thời gian dài như thế cho thấy: Việc thi hành án tử hình phần nào còn thể hiện sự bất lực của luật pháp đối với tình hình phạm tội. Chúng ta nên hướng đến kinh nghiệm ở các nước Châu Âu loại bỏ hình phạt tử hình và thực hiện một nhà nước Xã Hội Chủ Nghĩa công bằng văn minh “ Đề cao quyền con người” bởi những lý do:

Thứ nhất, bảo đảm tính nhân đạo

Hành vi nguy hiểm của cá nhân có thể cải tạo được bởi khi một cá nhân sinh ra, cá nhân đó chỉ có hành vi bản năng tự nhiên không nguy hại. chỉ khi cá nhân đó tham gia vào cộng đồng cá nhân đó mới từng bước hình thành hành vi có ý thức. Mà tất cả những hành vi có ý thức thì có thể cải tạo được[3].Vì vậy chúng ta cần xem lại môi trường tác động đến cá nhân đó

Nhà nước Việt Nam đang hướng tới nhà nước việt Nam xã hội chủ nghĩa đảm bảo quyền con người[4]. Chúng ta đang hướng tới nhà nước xã hội chủ nghĩa không phải hướng tới nhà nước phong kiến mang các hình thức thi hành man rợn “ giết người phải đền mạng” thì đây là chúng ta đang đi ngược với xã hội mà ta muốn hướng tới.

Hiện nay, đã có hơn 100 nước trên thế giới đã thực hiện việc bỏ án tử hình. Những nước còn lại trong đó có Việt Nam còn tồn tại án tử hình như là một biện pháp răn đe, quản lí xã hội. [5] Nước Mỹ các bang còn giữ án tử hình đều có tỷ lệ tội phạm giết người cao hơn 50% so với các bang đã bỏ án tử hình.

Án tử hình không thể chấp nhận được vì nó là một án phạt có tính chất phân biệt đối xử và chống lại một số tầng lớp dân chúng. Các tội thường là những kẻ mất cân bằng xuất thân từ các tầng lớp nghèo khổ. Ta cũng biết rằng tội phạm lớn hay nhỏ và các tội ác thường liên quan đến  những kẻ bỏ rơi, gặp nhiều khó khăn, những người không được học hành, thất   nghiệp. Cuối cùng, bản án tử hình là sự thú nhận thất bại của một xã hội đã không thể có các biện pháp phòng ngừa, bất lực để giải quyết vấn đề, nagnhf tư pháp đã chọn ra cách triệt tiêu nó đi. Sẽ không còn bất cứ cơ may mới hay họ không có khả năng để hối cải hay tái hòa nhập xã hội

Thứ hai, chi phí thực hiện tử hình cao

Chi phí cho một lần thi hành án tử hình từ 600-900 triệu đồng. Người phạm tội phải trải qua 3 mũi tiêm, chi phí cho 2 mũi ít nhất là 200 triệu đồng. Một sự thật hiển nhiên rằng, số lượng tội phạm ở Việt Nam chờ được tử hình tăng cao. Ước tính có khoảng 500 người đang chờ được thi hành án, trong đó một vài tù nhân đã làm đơn được tử hình sớm.[6] Trong khi đó nước ta là nước đang phát triển, việc chi trả cho việc sử dụng thuốc độc trong tử hình là bất khả thi (tốn một chi phí rất lớn). Thay vào đó nhà nước có thể áp dụng chi phí đó các an sinh xã hội, phúc lợi xã hội. Xã hội ổn định, an sinh và phúc lợi xã hội bảo đảm đời sống cho mọi tầng lớp nhân dân nhất là đối với những người có thu nhập thấp hoặc thất nghiệp.

Thứ ba, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Hiện nay có tời 135 nước đã bãi bỏ án tử hình, 62 nước ẫn còn duy trì án tử hình ( trong đó có Việt Nam), thường là để trừng trị kẻ sát nhân. [7]Tuy nhiên, hầu hết các nước đang áp dụng án tử hình đều cho rằng là phải áp dụng bản án nặng nề nhất này để đảm bảo an ninh, an toàn cho cộng đồng. Còn các nước không duy trì án tử hình thì lại cho rằng tử hình là I phạm quyền sống của còn người. Cả hai bên đều có những lý lẽ riêng, nhưng thực tế rằng chỉ tồn tại khoảng 30% ở các quốc gia trên thế giới án tử hình, trong khi xuất phát điểm của tất cả các nước trên thế giới đều tồn tại hình phạt tử hình.Vậy suy cho cùng, đây là qui luật khách quan tất yếu của thời đại không thể chối từ. Vì vậy sớm hay muộn thì các quốc gia cũng phải bỏ án tử hình để phù hợp với đại đa số các nước đã bỏ nó, và thay vào đó là một hình thức thi hành khác.

Trên đây là ba nguyên nhân chính để lý giải cho việc nên bỏ án tử hình trong quy định của pháp luật Việt Nam. Khi bỏ án từ hình không có nghĩa không có mức phạt đối với những người phạm tội. Mà có thể áp dụng những biện pháp thay thế, tương tự như nhiều nước ngày nay  đã thay thế án tử hình bằng án chung thân không được khoan hồng.  Trong thời phong kiến, pháp luật cũng có quy định lưu đày biệt xứ cũng là một kiểu cách ly hoàn toàn chủ thể với cộng đồng. Như vậy, vừa có thể đảm bảo được tính nhân văn của xã hội chủ nghĩa vữa đảm bảo quyền sống của con người. Đồng thời cũng phù hợp với điều 27 bộ luật hình sự hình hành ở nước ta có qui định “Hình phạt không chỉ nhằm trừng trị người phạm tội mà còn giáo dục học trở thành người có ích cho xã hội, cso ý thức tuân theo pháp luật và các qui tắc của cuộc sống xã hội chủ nghĩa, ngăn ngừa họ phạm tội mới.[8] Hình phạt còn nhằm giáo dục người khác tôn trong pháp luật, đâu tranh phòng ngừa và phòng chống tội phạm”. Từ đó, có thể thấy hình phạt không phải là trừng trị mà là giáo dục người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội. Vì vậy, không có lý do gì mà hình phạt tử hình còn tồn tại trong một xã hội mà đề cao quyền con người như Việt Nam.

[1] Một số suy nghĩ về hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam, Nguyễn Ngọc Chí,Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 42‐48.

[2] Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1999 ngày 19/6/2009.

[3] https://danluat.thuvienphapluat.vn/nen-bo-an-tu-hinh-tai-viet-nam-75271.aspx

[4] Điều 19 Hiến pháp 2013 Mọi người có quyền sống” Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật”.

[5] Thiện Tâm, Những quốc gia nào từng bỏ án tử hình, 29/03/2016, http://petrotimes.vn/nhung-quoc-gia-nao-tung-bo-an-tu-hinh-401141.html

[6] Dự án “Khảo sát tác động ngăn ngừa của một số hình phạt trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999” của Trung tâm Tội phạm học thuộc KhoaLuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2011.

[7] https://thuvienphapluat.vn/tintuc/vn/thoi-su-phap-luat/thoi-su/-10004/an-tu-hinh-da-duoc-135-nuoc-bai-bo

[8] Phạm Thị Hồng Đào - Văn phòng luật sư Thạnh Hưng, Một số quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 cần được hoàn thiện, http://moj.gov.vn/UserControls/News/pFormPrint.aspx?UrlListProcess=/qt/tintuc/Lists/NghienCuuTraoDoi&ListId=75a8df79-a725-4fd5-9592-517f443c27b6&SiteId=b11f9e79-d495-439f-98e6-4bd81e36adc9&ItemID=2078&SiteRootID=b71e67e4-9250-47a7-96d6-64e9cb69ccf3