I. CƠ SỞ PHÁP LÝ

– Bộ luật tố tụng dân sự 2015;

 

II. ĐỊNH NGHĨA

1. Vụ án dân sự là gì?

Vụ án dân sự là các tranh chấp xảy ra giữa các đương sự mà theo quy định của BLTTDS 2015 thì cá nhân, cơ quan; tổ chức tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp; khởi kiện vụ án tại tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

2. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm là gì?

Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự là giai đoạn thứ hai của quá trình tố tụng dân sự. Đây là giai đoạn tố tụng dân sự quan trọng. Trong đó, Toà án xác định đúng quan hệ pháp luật tranh chấp; từ đó xác định được đầy đủ nguyên đơn, bị đơn, những người có quyền và nghĩa vụ liên quan. Đồng thời, giai đoạn này còn giúp Hội đồng xét xử có quan điểm đúng đắn để giải quyết vụ án nhanh chóng, dứt điểm và đảm bảo đúng pháp luật; hạn chế thấp nhất những sai lầm, thiếu sót trong xét xử và tình trạng án sơ thẩm bị hủy, sửa do vi phạm.

Các công việc chuẩn bị xét xử là quá trình quan trọng để giải quyết vụ án một cách nhanh chóng, khách quan, đúng pháp luật.

 

III. CÁC CÔNG VIỆC TRONG GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ

Thứ nhất, Phân công thẩm phán giải quyết vụ án

Thẩm phán có vai trò đặc biệt quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị xét xử. Vì vậy, sau khi ra thông báo thụ lý vụ án, trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày thụ lý vụ án, Chánh án Tòa án quyết định phân công Thẩm phán giải quyết vụ án.

Đối với vụ án phức tạp, việc giải quyết có thể phải kéo dài thì Chánh án Tòa án phân công Thẩm phán dự khuyết để bảo đảm xét xử đúng thời hạn theo quy định của BLTTDS 2015. Trong quá trình giải quyết vụ án, nếu Thẩm phán được phân công không thể tiếp tục tiến hành được nhiệm vụ thì Chánh án Tòa án phân công Thẩm phán khác tiếp tục nhiệm vụ

(Điều 197 BLTTDS 2015)

Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Thẩm phán sau khi được phân công sẽ thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

a) Lập hồ sơ vụ án;

b) Xác định tư cách đương sự, người tham gia tố tụng khác;

c) Xác định quan hệ tranh chấp giữa các đương sự và pháp luật cần áp dụng;

d) Làm rõ những tình tiết khách quan của vụ án;

đ) Xác minh, thu thập chứng cứ theo quy định của Bộ luật này;

e) Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời;

g) Tổ chức phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải theo quy định của Bộ luật này, trừ trường hợp vụ án được giải quyết theo thủ tục rút gọn;

h) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của BLTTDS 2015.

(Khoản 2 Điều 203 BLTTDS 2015)

Thứ hai, Yêu cầu đương sự giao nộp tài liệu, chứng cứ cho Tòa án.

Sau khi thụ lý vụ án, Thẩm phán đã được phân công giải quyết vụ án sẽ thông báo cho bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải nộp cho tòa án văn bản; tài liệu liên quan đến yêu cầu của nguyên đơn theo quy định tại Điều 199 BLTTDS 2015, cụ thể:

“1. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải nộp cho Tòa án văn bản ghi ý kiến của mình đối với yêu cầu của nguyên đơn và tài liệu, chứng cứ kèm theo, yêu cầu phản tố, yêu cầu độc lập (nếu có).

Trường hợp cần gia hạn thì bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải có đơn đề nghị gia hạn gửi cho Tòa án nêu rõ lý do; nếu việc đề nghị gia hạn là có căn cứ thì Tòa án phải gia hạn nhưng không quá 15 ngày….”

Cùng với việc phải nộp cho tòa án văn bản ghi ý kiến của mình đối với người khởi kiện và các chứng cứ, tài liệu kèm theo, Điều 200, Điều 201 BLTTDS 2015 còn quy định bị đơn có quyền yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn; người có quyền, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập. Đây là trường hợp bị đơn kiện lại đối với nguyên đơn; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập. Vì vậy, tòa án có thể xem xét giải quyết trong cùng một vụ án để sớm kết thúc việc giải quyết tranh chấp.

Thứ ba, Lập hồ sơ vụ án dân sự

Hồ sơ vụ án dân sự gồm đơn và toàn bộ tài liệu, chứng cứ của đương sự, người tham gia tố tụng khác; tài liệu chứng cứ do tòa án thu thập; văn bản tố tụng của tòa án, viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án.

Để lập hồ sơ vụ án, Tòa án sẽ căn cứ vào yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện để xác định các chứng cứ, tài liệu liên quan đến vụ án và yêu cầu các đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện cung cấp. Sau đó, tòa án sẽ đưa vào hồ sơ vụ án. Thủ tục giao nhận các chứng cứ tài liệu được thực hiện theo điều 96 BLTTDS 2015.

Trong trường hợp tòa án áp dụng các biện pháp thu thập chứng cứ thì việc thu thập chứng cứ của tòa án được thực hiện theo quy định điều 97 đến điều 106 BLTTDS.

Thứ tư, tổ chức phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải

1. Trong thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án,  Tòa án sẽ mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải giữa các đương sự.

2. Trước khi tiến hành phiên họp, Thẩm phán phải thông báo cho đương sự, người đại diện hợp pháp của đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự về thời gian, địa điểm tiến hành phiên họp và nội dung của phiên họp.

3. Đối với phiên họp hòa giải, Tòa án sẽ không tiến hành hòa giải đối với những vụ án không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được quy định tại Điều 206 và Điều 207 BLTTDS 2015 hoặc vụ án được giải quyết theo thủ tục rút gọn. cụ thể:

– Những vụ án dân sự không được hòa giải bao gồm:

+ Yêu cầu đòi bồi thường vì lý do gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước.

+ Những vụ án phát sinh từ giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội.

– Những vụ án dân sự không tiến hành hòa giải được:

+ Bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đã được Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn cố tình vắng mặt.

+ Đương sự không thể tham gia hòa giải được vì có lý do chính đáng.

+ Đương sự là vợ hoặc chồng trong vụ án ly hôn là người mất năng lực hành vi dân sự.

+ Một trong các đương sự đề nghị không tiến hành hòa giải.

4. Trường hợp vụ án dân sự không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải theo quy định nêu trên thì Thẩm phán tiến hành phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ mà không tiến hành hòa giải.

Thủ tục tiến hành phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải thực tiện theo quy định tại các điều 208, Điều 209, Điều 210, Điều 211 BLTTDS 2015.

Thứ năm, các quyết định của thẩm phán trong giai đoạn chuẩn bị xét xử

Căn cứ theo Khoản 3 Điều 203 BLTTDS 2015. Tùy từng trường hợp trong giai đoạn này mà Thẩm phán sẽ ra một trong các quyết định sau đây:

a) Công nhận sự thoả thuận của các đương sự;

Hết thời hạn 07 ngày, kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành mà không có đương sự nào thay đổi ý kiến về sự thoả thuận đó thì Thẩm phán chủ trì phiên hòa giải hoặc một Thẩm phán được Chánh án Tòa án phân công phải ra quyết định công nhận sự thoả thuận của các đương sự.

Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định công nhận sự thoả thuận của các đương sự, Tòa án phải gửi quyết định đó cho các đương sự và Viện kiểm sát cùng cấp.

Lưu ý:

– Thẩm phán chỉ ra quyết định công nhận sự thoả thuận của các đương sự nếu các đương sự thoả thuận được với nhau về việc giải quyết toàn bộ vụ án.

– Quyết định công nhận sự thoả thuận của các đương sự có hiệu lực pháp luật ngay sau khi được ban hành và không bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.

– Quyết định công nhận sự thoả thuận của các đương sự chỉ có thể bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm nếu có căn cứ cho rằng sự thoả thuận đó là do bị nhầm lẫn, lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội.

(Điều 212, Điều 213 BLTTDS 2015)

b) Tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự;

– Tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự được hiểu là việc Tòa án tạm ngừng các hoạt động tố tụng trong một khoảng thời gian nào đó và lý do của việc tạm đình chỉ không còn thì Tòa án tiếp tục giải quyết.

– Tòa án ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự khi có một trong các căn cứ theo quy định tại Điều 214 BLTTDS 2015. Quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự sẽ được gửi cho đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện và Viện kiểm sát cùng cấp  Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.

– Trong thời gian tạm đình chỉ giải quyết vụ án, Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án vẫn phải có trách nhiệm về việc giải quyết vụ án.

– Quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.

– Kể từ ngày lý do tạm đình chỉ giải quyết vụ án quy định tại Điều 214 của BLTTDS 2015 không còn thì Tòa án phải ra quyết định tiếp tục giải quyết vụ án dân sự và gửi quyết định đó cho đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện, Viện kiểm sát cùng cấp trong thời hạn 03 ngày làm việc. Theo đó, Tòa án sẽ tiếp tục giải quyết vụ án kể từ khi ban hành quyết định tiếp tục giải quyết vụ án dân sự.

(Điều 214, Điều 215, Điều 216 BLTTDS 2015)

c) Đình chỉ giải quyết vụ án dân sự;

Đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là việc Tòa án ban hành quyết định để chấm dứt việc giải quyết vụ án dân sự, nói cách khác là ngừng hẳn mọi hoạt động tố tụng của vụ án dân sự đó khi có những căn cứ do pháp luật quy định. Căn cứ để đình chỉ giải quyết vụ án dân sự được quy định cụ thể tại Điều 217 BLTTDS 2015.

Hậu quả pháp lý của việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là “đương sự không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết lại vụ án dân sự đó, nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 192, điểm c khoản 1 Điều 217 của BLTTDS 2015 và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật”.

Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.

(Điều 217, Điều 218 BLTTDS 2015)

d) Đưa vụ án ra xét xử.

Sau khi lập hồ sơ vụ án, hòa giải vụ án không đạt được kết quả (đối với vụ án phải hòa giải) và không có căn cứ để tạm đình chỉ hoặc đình chỉ giải quyết vụ án thì Tòa án phải ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Quyết định này phải có các nội dung quy định tại khoản 1 điều 220 BLTTDS 2015. Đồng thời, phải được gửi cho các đương sự, viện kiểm sát cùng cấp trong thời hạn 3 ngày; kể từ ngày ra quyết định.

Căn cứ vào quyết định đưa vụ án ra xét xử, tòa án làm giấy triệu tập những người tham gia tố tụng đến tham gia phiên tòa. Trường hợp nhận được yêu cầu thay đổi những người tiến hành tố tụng; hoặc người tham gia tố tụng trước khi mở phiên tòa thì tùy trường hợp chánh án tòa án; hoặc viện trưởng viện kiểm sát sẽ xem xét quyết định.

Trong thời hạn 01 tháng, kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa; trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này là 02 tháng (khoản 4 Điều 203 BLTTDS 2015)

 

 III. THỜI HẠN CHUẨN BỊ XÉT XỬ

Thời hạn chuẩn bị xét xử các loại vụ án, trừ các vụ án được xét xử theo thủ tục rút gọn hoặc vụ án có yếu tố nước ngoài, được quy định như sau:

a) Đối với các vụ án quy định tại Điều 26 và Điều 28 của BLTTDS 2015 thì thời hạn là 04 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án;

b) Đối với các vụ án quy định tại Điều 30 và Điều 32 của BLTTDS 2015 thì thời hạn là 02 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án.

Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 02 tháng đối với vụ án thuộc trường hợp quy định tại điểm a nêu trên và không quá 01 tháng đối với vụ án thuộc trường hợp quy định tại điểm b nêu trên.

Trường hợp có quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án thì thời hạn chuẩn bị xét xử được tính lại kể từ ngày quyết định tiếp tục giải quyết vụ án của Tòa án có hiệu lực pháp luật.

 (Điều 203 BLTTDS 2015)