Luật Đầu tư sửa đổi năm 2025 (Luật số 90/2025/QH15) đã đánh dấu một bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện khung pháp lý nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và thu hút các dự án công nghệ cao quy mô lớn. So với Luật Đầu tư 2020, lần sửa đổi này mang tính chiến lược, không chỉ mở rộng đối tượng ưu đãi và địa bàn đầu tư mà còn tái cấu trúc cơ chế phân cấp, thủ tục và chính sách khuyến khích đầu tư đặc biệt. Việc bổ sung, điều chỉnh các quy định này phản ánh sự dịch chuyển mạnh mẽ của Chính phủ trong việc ưu tiên các ngành công nghệ mũi nhọn, nâng cao chất lượng dòng vốn FDI và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nước.

1. Mở rộng danh mục ngành, nghề ưu đãi đầu tư

Một trong những thay đổi nổi bật là việc bổ sung nhóm ngành nghề ưu đãi đầu tư. Luật đã mở rộng phạm vi ưu đãi đối với những lĩnh vực được xem là động lực của nền kinh tế số và kinh tế tri thức. Cụ thể, các ngành như xây dựng hạ tầng trung tâm dữ liệu lớn, hạ tầng điện toán đám mây, công nghệ chiến lược, sản xuất các sản phẩm công nghệ chiến lược, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đều được đưa vào danh mục ưu đãi. Đây là những lĩnh vực có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, nhất là trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, việc bổ sung ưu đãi đối với đào tạo nguồn nhân lực trong các ngành khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng thể hiện sự quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao – yếu tố then chốt để triển khai các dự án công nghệ hiện đại. Đặc biệt, lĩnh vực đường sắt – bao gồm kinh doanh vận tải đường sắt, công nghiệp đường sắt và đào tạo nhân lực đường sắt – lần đầu tiên được đưa vào danh mục ưu đãi. Điều này phù hợp với định hướng phát triển hạ tầng giao thông xanh, đồng bộ và bền vững.

Luật cũng sửa đổi một số quy định liên quan đến ngành nghề ưu đãi đầu tư để phù hợp với bối cảnh mới. Chẳng hạn, quy định về sản xuất sản phẩm công nghệ thông tin, phần mềm và nội dung số được mở rộng thành sản xuất sản phẩm công nghệ số, cung cấp dịch vụ công nghệ số. Việc mở rộng khái niệm này giúp bao quát được sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số và dịch vụ số trên thế giới. Tương tự, lĩnh vực thu gom, xử lý, tái chế hoặc tái sử dụng chất thải được bổ sung thêm hoạt động phát triển, tích trữ và phục hồi nguồn nước, cho thấy sự gắn kết giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh tài nguyên nước.

2. Bổ sung địa bàn ưu đãi đầu tư, chú trọng khu công nghệ số tập trung

Về địa bàn ưu đãi, Luật Đầu tư sửa đổi 2025 đã bổ sung “khu công nghệ số tập trung” vào nhóm các khu vực được áp dụng ưu đãi đầu tư. Đây là một điểm mới rất quan trọng, bởi các khu công nghệ số tập trung là nơi quy tụ các doanh nghiệp công nghệ, trung tâm dữ liệu, trung tâm đổi mới sáng tạo, phòng thí nghiệm và các tổ chức nghiên cứu – phát triển. Việc đưa khu vực này vào địa bàn ưu đãi sẽ tạo nền tảng cho việc hình thành các hệ sinh thái số quy mô lớn, thúc đẩy sự liên kết giữa doanh nghiệp – nhà nước – viện nghiên cứu, đồng thời gia tăng tính cạnh tranh trong thu hút FDI công nghệ cao.

Các địa bàn tiếp tục được áp dụng ưu đãi bao gồm: khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao và khu kinh tế. Ngoài ra, các địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn vẫn được duy trì trong danh mục, nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển đồng đều giữa các vùng miền.

3. Mở rộng đối tượng được hưởng ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt

Luật sửa đổi 2025 bổ sung đáng kể các nhóm dự án được hưởng ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt – một cơ chế ưu đãi vượt trội nhằm thu hút các dự án có tác động lớn đến phát triển kinh tế – xã hội.

Thứ nhất, các dự án có tổng vốn đầu tư từ 3.000 tỷ đồng trở lên, giải ngân tối thiểu 1.000 tỷ đồng trong vòng 3 năm từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, sẽ được hưởng ưu đãi đặc biệt khi thuộc các lĩnh vực như: hạ tầng trung tâm dữ liệu lớn, điện toán đám mây, hạ tầng di động 5G trở lên và các dạng hạ tầng số quan trọng. Ngoài ra, các dự án sản xuất sản phẩm công nghệ chiến lược hoặc triển khai công nghệ chiến lược theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ cũng nằm trong nhóm này.

Thứ hai, luật dành ưu đãi đặc biệt cho các dự án có quy mô vốn lớn hơn – từ 6.000 tỷ đồng trở lên – với yêu cầu giải ngân ít nhất 6.000 tỷ đồng trong vòng 5 năm. Nhóm này tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao như sản xuất sản phẩm công nghệ số trọng điểm, nghiên cứu và phát triển (R&D), thiết kế – sản xuất – đóng gói – kiểm thử chip bán dẫn, và xây dựng trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo theo pháp luật về công nghiệp công nghệ số.

Sự thay đổi này giúp Việt Nam hướng tới thu hút các “siêu dự án” công nghệ cao, tăng cường năng lực đổi mới sáng tạo và tạo lợi thế cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực.

4. Điều chỉnh thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, tăng phân cấp cho địa phương

Luật Đầu tư sửa đổi 2025 chuyển giao một phần thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Thủ tướng Chính phủ sang Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Những dự án được phân cấp bao gồm:

• Dự án có yêu cầu di dân tái định cư từ 10.000 người trở lên tại miền núi và từ 20.000 người ở khu vực khác;
• Dự án xây dựng mới cảng hàng không, sân bay hoặc nhà ga hành khách tại cảng hàng không quốc tế;
• Dự án kinh doanh vận chuyển hành khách bằng đường hàng không;
• Một số dự án chế biến dầu khí và các dự án khác theo quy định.

Sự phân cấp này được đánh giá là bước đi mạnh mẽ, giúp địa phương chủ động hơn, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư. Đồng thời, việc phân cấp đi đôi với nâng cao trách nhiệm và khả năng kiểm soát của chính quyền địa phương, bảo đảm tính hiệu quả và minh bạch trong quá trình thực thi.

5. Quy định mới về thủ tục đầu tư đặc biệt

Luật bổ sung nhóm dự án được quyền lựa chọn thực hiện thủ tục đầu tư đặc biệt, chủ yếu là các dự án công nghệ cao đặt tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu thương mại tự do hoặc các khu chức năng trong khu kinh tế. Đây là cơ chế giúp rút gọn quy trình, tạo điều kiện cho các dự án lớn vận hành nhanh hơn và hiệu quả hơn.

6. Tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài khi thành lập tổ chức kinh tế

Một điểm mới đáng chú ý của Luật 2025 là cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế trước khi hoàn tất thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư đối với các dự án quan trọng như trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm R&D, cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu lớn hoặc các dự án công nghệ chiến lược khác.

Quy định này tạo sự linh hoạt và giảm gánh nặng thủ tục cho nhà đầu tư nước ngoài, khác với quy định cứng nhắc của Luật 2020 khi yêu cầu phải có dự án đầu tư trước khi thành lập tổ chức kinh tế. Đây là bước mở rộng đáng kể nhằm thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao vào lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo.

KẾT LUẬN

Luật Đầu tư sửa đổi năm 2025 thể hiện những định hướng chiến lược của Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang kinh tế số, kinh tế tri thức và phát triển công nghiệp công nghệ cao. Các thay đổi tập trung vào việc:

• Mở rộng ngành nghề ưu đãi;
• Bổ sung địa bàn ưu đãi mới;
• Ưu tiên các dự án quy mô lớn, công nghệ cao;
• Phân cấp mạnh cho địa phương;
• Đơn giản hóa thủ tục và tạo thuận lợi tối đa cho nhà đầu tư.