QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP PHÁP NHÂN THƯƠNG MẠI PHẠM NHIỀU TỘI TRONG LUẬT SỐ 12/2017/QH14 SỬA ĐỔI, BỔ SUNG MỘT SỐ ĐIỀU CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 (Kỳ I)

04/04/2018

  1. Đặt vấn đề

Trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại là nội dung hoàn toàn mới lần đầu tiên được quy định trong Bộ luật hình sự năm 2015 và để bảo đảm sự thận trọng cũng như tính khả thi, Bộ luật hình sự năm 2015 chỉ tập trung xây dựng một số chính sách hình sự lớn đối với pháp nhân thương mại quy định tại Chương XI - Những quy định đối với pháp nhân thương mại phạm tội như: Nguyên tắc áp dụng, điều kiện chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân, phạm vi trách nhiệm hình sự của pháp nhân, các hình phạt, biện pháp tư pháp, căn cứ quyết định hình phạt... Tuy nhiên, liên quan đến quy định quyết định hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội; Bộ luật hình sự năm 2015 chưa bao quát, dự liệu hết được các trường hợp có thể xảy ra trong thực tế. Luật số 12/2017/QH14 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã có những quy định mới về vấn đề quyết định hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội.

  1. Nội dung

Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định cách tổng hợp hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội như sau:

Khi xét xử cùng 01 lần pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, Tòa án quyết định hình phạt đối với từng tội và tổng hợp hình phạt theo quy định sau đây:

  1. Đối với hình phạt chính:
  2. a) Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là phạt tiền thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung;
  3. b) Hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn đối với từng lĩnh vực cụ thể thì không tổng hợp;
  4. c) Hình phạt tiền không tổng hợp với các loại hình phạt khác;
  5. Đối với hình phạt bổ sung:
  6. a) Nếu các hình phạt đã tuyên là cùng loại thì hình phạt chung được quyết định trong giới hạn do Bộ luật này quy định đối với hình phạt đó; riêng đối với hình phạt tiền thì các khoản tiền được cộng lại thành hình phạt chung;
  7. b) Nếu các hình phạt đã tuyên là khác loại thì pháp nhân thương mại bị kết án phải chấp hành tất cả các hình phạt đã tuyên.

Theo quy định tại điều Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015, tổng hợp hình phạt chính trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, Tòa án quyết định hình phạt đối với từng tội còn quy định tương đối sơ sài, chưa dự liệu các trường hợp xảy ra trên thực tế ví dụ như nếu trong trường hợp các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong cùng lĩnh vực thì hình phạt chung sẽ được tổng hợp như thế nào, kéo dài trong thời gian bao lâu; hay như trong trường hợp hình phạt đã tuyên vừa có hình phạt đình chỉ có thời hạn, vừa có hình phạt đình chỉ vĩnh viễn vô thời hạn thì có tổng hợp hình phạt hay không hay là áp dụng hình phạt ở khung cao nhất là đình chỉ vĩnh viễn;...

Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định quyết định hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội như sau:

Điều 86. Quyết định hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội

Khi xét xử cùng 01 lần pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, Tòa án quyết định hình phạt đối với từng tội và tổng hợp hình phạt theo quy định sau đây:

  1. Đối với hình phạt chính:
  2. a) Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là phạt tiền thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung. Hình phạt tiền không tổng hợp với các hình phạt khác;
  3. b) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực hoặc hình phạt đã tuyên cùng là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong lĩnh vực đó;
  4. c) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong cùng lĩnh vực thì được tổng hợp thành hình phạt chung nhưng không vượt quá 04 năm;
  5. d) Nếu trong số các hình phạt đã tuyên có hình phạt đình chỉ hoạt động vĩnh viễn thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 79 của Bộ luật này thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn đối với toàn bộ hoạt động;

đ) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau thì không tổng hợp.

  1. Đối với hình phạt bổ sung:
  2. a) Nếu các hình phạt đã tuyên là cùng loại thì hình phạt chung được quyết định trong giới hạn do Bộ luật này quy định đối với hình phạt đó; riêng đối với hình phạt tiền thì các khoản tiền được cộng lại thành hình phạt chung;
  3. b) Nếu các hình phạt đã tuyên là khác loại thì pháp nhân thương mại bị kết án phải chấp hành tất cả các hình phạt đã tuyên.

* Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã kế thừa các quy định của Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015, cụ thể:

  • Một là, Hợp nhất điểm a và điểm c Khoản 1 Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015 thành một điểm, điểm a Khoản 1 Điều 86 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017quy định “Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là phạt tiền thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung. Hình phạt tiền không tổng hợp với các hình phạt khác”. Quy định này khẳng định rằng khi pháp nhân bị tuyên phạt nhiều khoản tiền thì sẽ được cộng dồn lại và Tòa án sẽ tuyên đây là hình phạt chung của pháp nhân. Bên cạnh đó, hình phạt tiền là một hình phạt tồn tại độc lập so với các hình phạt khác như hình phạt đình chỉ hoạt động có thời hạn, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
  • Hai là, Giữ nguyên quy định tại Khoản 2 Điều 86 về tổng hợp hình phạt bổ sung, Điểm a Khoản 2 Điều 86 có quy định “nếu các hình phạt đã tuyên là cùng loại thì hình phạt chung được quyết định trong giới hạn do Bộ luật này quy định đối với hình phạt đó” việc quy định mức giới hạn đối với các hình phạt bổ sung nhằm tạo điều kiện cho pháp nhân có cơ hội sửa chữa, khắc phục hậu quả gây ra, có điều kiện tái cơ cấu, sản xuất sau khi chấp hành xong hình phạt.

Ví dụ: Một pháp nhân thương mại phạm hai tội, Tòa án quyết định áp dụng hình phạt bổ sung đối với hai tội đó là cấm vay vốn ngân hàng, các tổ chức tín dụng hoặc các quỹ đầu tư, mỗi tội đều cấm trong thời hạn là 02 năm. Khi tổng hợp hình phạt bổ sung này, Tòa án không được tổng hợp vượt quá 03 năm vì khoản 4 Điều 81 Bộ luật hình sự năm 2015 chỉ quy định thời hạn áp dụng hình phạt bổ sung là từ 01 năm đến 03 năm.

(xem tiếp kỳ II)